HEPİMİZ HAYAT KURTARABİLİRİZ

Kardiyopulmoner resüsitasyon (KPR) nedir? Kardiyopulmoner resüsitasyon kelime anlamı ile kalp-akciğer canlandırması anlamına gelmektedir. Kalp krizi, ritm bozukluğu, trafik kazaları, boğulma gibi durumlar sonunda kalp veya solunum durması olan hastaların tekrar canlandırılması amaçlı müdahaleleri ifade eder. Beyin, dolaşıma en çok ihtiyaç duyan organ olduğundan 4 dakikadan uzun kalp durmalarında geri dönüşümsüz hasar oranı yüksektir. Erken ve uygun müdahale bu nedenle hayati önem taşır. KPR sırasında yapılan müdahaleler nelerdir? Zaman içerisinde kalp-akciğer canlandırmasındaki tedavi algoritmaları, ilaçlar ve protokoller değişikliğe uğramıştır. Tıptaki yeni araştırmaların sonuçları, artmış tıbbi deneyimler ile yeniden şekillendirilmiştir. En köklü değişim 2005 yılında olmuş, 2010 yılında ek değişiklikler ile günümüzdeki halini almıştır. Kuşkusuz artık en yararlı müdahalenin iyi kalitede, kesintisiz yapılan göğüs masajı olduğu saptanmıştır. Ayrıca hava yolu ve solunumun sağlanması, elektroşok tedavisi, ilaçlar gibi müdahale çeşitleri bulunmaktadır. Zaman içinde müdahale protokolü sadeleştirilmiş, herkesin uygulayabileceği önemli basamaklar haline getirilmiştir. Kimler KPR bilmelidir? Artık tüm dünyada KPR eğitim programları oluşturulmakta, sağlık personeli dışında kişilere de KPR eğitimi verilmektedir. Olası bir kalp-akciğer durmasında saniyeler önemli olduğundan herkes KPRʹnin kalp masajı, solunum ve elektroşoktan oluşan "Temel Yaşam Desteği (TYD)" bölümünü bilmelidir. Burada yapılacak müdahale, sağlık personeli tarafından "İleri Kardiyak Yaşam Desteği (İKYD)" ile devam ettirilerek hastanın tekrar hayata dönmesi, beyin fonksiyonlarının korunması mümkün olabilecektir. KPRʹnin temel aşamaları nelerdir? KPRʹde ilk yapılacak şey çoğunlukla yardım çağırmaktır. Sağlık personeline en erken dönemde haber vermek ambulansın, ileri kardiyak yaşam desteğine geçilmesi süresini azaltır. Boğulma veya çocuk acillerinde ise önce müdahale sonrası yardım çağırmak uygundur. Eğer müdahale eden kişi birden fazla ise bir kişi yardım çağırmaya giderken diğeri müdahaleye başlayabilir. İyi kalitede kalp masajı şarttır. Dakikada 100 kez olmak üzere, göğüs kafesi en az 5 cm aşağıya yer değişecek, sonra da göğsün gevşemesine izin verecek şekilde kolları bükmeden yapılan masaj uygundur. Hasta sert zeminde olmalı, yatakta ise altına düz tahta konarak kalbe iletilen itme gücünün artması sağlanmalıdır. Solunum için de hastanın başı yukarı ve arkaya olacak şekilde kaldırılmalı, bilinçsiz hastada dil kökü ve kasların solunum yolunu tıkaması engellenmelidir. Boyun kırığı şüphesi olan hastalarda bu manevralar sakıncalı olacağından çene kaldırma manevrası kullanılmalıdır. Temel Yaşam Desteğiʹnde 30 kalp masajı sonrası 2 solunum şeklinde periyotlar oluşturarak 5 tur müdahale standarttır. Her 5 tur sonrası kalp ritm durumu, hastanın ilaçlara cevabı, elektroşok ihtiyacı değerlendirilmelidir. Elektroşoklar sonrası kalp masajına hemen başlanmalıdır. Okullar, alışveriş merkezleri, hava alanları gibi insanların toplu olarak bulunduğu bölgelerde otomatik şok cihazları bulundurulmakta, bunların da hastanın tekrar kalbinin çalıştırılmasına çok önemli derecede katkısı bulunmaktadır. Hastane dışındaki uygulamalarda bu cihaz mevcut mu diye sorulmalıdır. Hasta bir sağlık kurumuna sevk edildikten sonra İleri Kardiyak Yaşam Desteği süreci başlar. Bu aşamada kan gazı, parmak ucu kan şekeri alınacak, kalp-akciğer tekrar çalışmaya başladıktan sonra akciğer röntgeni, elektrokardiyogram gibi kalp durmasının sebebine yönelik tetkikler yapılacaktır. KPR 2010 yılında neler değişti? Kalp masajının son tedavi kılavuzundaki değişiklikle çoğu durumda, hava yolu ve solunumdan bile daha önemli olduğu saptanmıştır. Bu nedenle müdahalenin sırası değişmiştir. Kalp masajı sırasında bir miktar akciğerlerde hava değişimi olmaktadır. Kalp masajı ile sağlanan kan dolaşımı normalin %25-33ʹü olduğundan ihtiyaç duyulan oksijen miktarı da normal dolaşıma göre azdır. Bu nedenle yurt dışında, sahada "Temel Yaşam Desteği" verecek kişilere sadece göğüs masajının yeterli olduğu konusunda bilgilendirici broşürler ve telefonla destek verilmekte, buna "Hands only CPR/Sadece elle KPR" denilmekte, ağızdan ağıza solunumun ilk birkaç dakika için çok önemli olmadığı bildirilmektedir. Fakat boğulma, oksijensizlik kaynaklı durumlarda, yenidoğan bebeklerde solunum desteği öncelikle yapılmalıdır. Ayrıca 2010 yılı kılavuzunda müdahale için nabız kontrolü uygulaması kalkmıştır. Solunum olmayan, anormal (agonal) solunum paterni olan ve sesli ve ağrılı uyarana cevapsız hastaya KPR desteğine başlanılması önerilmiştir. Şüpheli durumlarda yine işleme başlanması gerektiği, müdahale etmemenin daha riskli olduğu vurgulanmıştır. 2005 yılında olduğu gibi kalp masajının mümkün olduğunca kesintiye uğratılmaması, nabız kontrolleri veya entübasyonun (soluk borusu yerleştirilmesinin) 10 saniyeden kısa zamanda yapılması, artışık 3 elektroşok yerine yüksek enerjili tek şok verilmesi gibi öneriler hala geçerliliğini korumaktadır. Ne yapmalı? Solunumu normal olmayan, anormal solunumu olan, sesli veya diğer uyaranlara cevapsız hasta saptanır saptanmaz 112ʹye haber verilmeli, kalp masajına başlanmalı; boğulma, oksijensizlik, yenidoğan bebek durumunda öncelikli olarak solunum desteği de verilmeli, elektroşok cihazı istenerek müdahaleye başlanmalıdır. Ülkemizde bazı merkezlerde bu kursları veren merkezler de bulunmaktadır. Özellikle yakını kalp hastası olan kişiler Temel Yaşam Desteği verebilecek şekilde kendilerini eğitmelidirler. Son olarak... Uzun süredir olan araştırmalar, çalışmalar, tıbbi yöntemler, cihazların bulunmasına rağmen kalbi duran hastaya halâ en iyi müdahalenin, başka bir insanın sadece iki eliyle yapacağı kalp masajı olması kaderin bir cilvesidir. Felsefik olarak da birbirimize ihtiyacımız olduğunun kanıtıdır. İster sağlık personeli, ister sağlık dışı bireyler olalım, kısa bir eğitimle "Hayat kurtarmayı öğrenelim”.